Stemmingswisselingen zijn geen officieel symptoom van ADHD. Maar bijna elke ADHD’er blijkt er last van te hebben.
Als kind was ik een jantje lacht, jantje huilt. Ik kon ontzettend vrolijk zijn maar was ook regelmatig zomaar in tranen. ‘Mijn traantjes zitten gewoon losser’, zo verwoordde ik het. En eigenlijk is dat nog steeds zo. Regelmatig zit ik ’s avonds huilend op de bank, wanhopig en ontroostbaar. Sleep ik mezelf naar boven om mijn tanden te poetsen, dan moet ik zomaar lachen om een binnenpretje en sta ik plotseling gekke liedjes te zingen.
Geen officieel symptoom
Bij ADHD denk je eerder aan ‘druk en springerig’ dan aan ‘labiel’. Toch was dat laatste mijn voornaamste klacht, dat wat het meest in het oog sprong. Ik had wel last van concentratieproblemen, maar merkte dat niet zo. En hoewel ik altijd ergens aan frunnik, beschouw ik mezelf eerder als verlegen dan als druk. Het duurde dan ook lang voordat ik een diagnose kreeg, want noch de huisarts, noch de psycholoog verbonden mijn labiele stemming aan ADHD. Het is namelijk geen officieel symptoom.
Toch staat emotionele onevenwichtigheid in menig lijstje van ADHD-kenmerken genoemd. Als echte nerd ging ik daarom eens op zoek naar wetenschappelijke artikelen over ADHD en labiliteit. Ik ben geen ADHD-expert, maar heb een tijdje als onderzoeker gewerkt op een heel ander terrein. Waar sommige ADHD’ers hyperfocussen op YouTube filmpjes, laat ik me graag meeslepen door wetenschappelijke artikelen over ADHD. Ik maak jullie graag deelgenoot van mijn ontdekkingen.
Part of the package
Wat ik ontdekte, is dat veruit de meeste ADHD’ers last hebben van ‘stemmingsinstabiliteit’. Bijna elke ADHD’er is labiel, heeft een heftig temperament of is prikkelbaar. Zowel kinderen als volwassenen met ADHD hebben er last van, en ADHD-medicijnen zorgen al binnen enkele dagen voor verlichting. Grote kans dus dat het gewoon part of the package is. Maar heeft het dan met ADHD te maken? Daar zijn verschillende theorieën over.
Vervelende gebeurtenissen
In elk geval maken ADHD’ers vaker vervelende gebeurtenissen mee. Onhandig als we zijn vergeten we regelmatig onze portemonnee, telefoon of koffer, komen we te laat of zakken we bijvoorbeeld vier keer voor ons rijexamen. Allemaal zaken waar je nogal gefrustreerd over kunt zijn. Dat verklaart een deel van onze stemmingswisselingen, maar het is niet het hele verhaal.
Afremmen
Een tweede mogelijke verklaring is, dat ADHD’ers het moeilijk vinden om hun emoties onder controle te krijgen. Als je bijvoorbeeld je portemonnee vergeet, weer terug naar huis moet fietsen en te laat komt op je afspraak, kun je jezelf op allerlei manieren tot rust brengen. Je kunt even bellen met degene met wie je een afspraak had, of je zegt tegen jezelf: joh, iedereen komt wel eens te laat en ik deed het niet expres. Maar ADHD’ers vinden dat vaak lastig. We kunnen onze emoties maar moeilijk onder controle te houden, net zoals we het moeilijk vinden om van taak te switchen of informatie te filteren. Al die taken hebben iets te maken met ‘jezelf onder controle houden’ of ‘jezelf op de rem zetten’. Dus misschien wisselen onze emoties gewoon zo vaak omdat we het moeilijk vinden onszelf af te remmen.
Wisselende energie
Er kan ook nog iets anders aan de hand zijn. Sommige wetenschappers vermoeden dat ADHD te maken heeft met een onregelmatige energieregulatie in de hersenen. Onregelmatige wattes? Tja, sorry. Ik had graag uit willen leggen wat ze dáár nou mee bedoelden, maar helaas weet ik niet zoveel over hersenen en liep een beetje vast bij dit deel van het artikel. Maar wat ik dénk dat er staat, is dat onze hersenen minder goed kunnen regelen dat we over stabiele energie kunnen beschikken, waardoor je je het ene moment veel energieker voelt dan het andere. Dit zou ook onze emoties kunnen beïnvloeden. Ik vind het logisch klinken. Want niet alleen mijn stemming wisselt behoorlijk, maar ook hoe energiek of vermoeid ik me voel: ik lijk soms wel een race-auto die alleen heel hard kan scheuren óf in de remise staan. Als ik in de racewagen-stand sta, voel ik me meestal heel vrolijk. Als ik daarna uitgeput ben, voel ik me juist down.
“Emotioneele onevenwichtigheid”
In ‘vroegere versies’ van ADHD hoorde het er gewoon bij. ADHD-voorloper ‘nervositas’ was bijvoorbeeld een “verhoogde prikkelbaarheid, een gering praestatievermogen, emotioneele onevenwichtigheid, een abnormaal sterke vermoeibaarheid’. Een andere voorloper, ‘neuropathie’, werd gezien als een “constitutionele hyperreagibiliteit op basis van een labiele functie van het centrale zenuwstelsel.” Het lijkt mij logisch als een labiele stemming ook nu een officieel symptoom van ADHD zou zijn. Niet alleen zou het de diagnose van ADHD bij veel volwassenen makkelijker maken, ook denk ik dat we ADHD pas echt begrijpen als we het ook hierover hebben.
Bronnen:
Everyday emotional experience of adults with attention deficit hyperactivity disorder: Evidence for reactive and endogenous emotional lability (onderzoek uit 2014)
Is emotional dysregulation part of the psychopathology of ADHD in adults? (Review uit 2012)
Tamar Doorduin 