Soms voelt het alsof er twee kampen zijn: het adhd-is-een-stoornis kamp, en het adhd-is-een-talent kamp. Maar ik wil helemaal niet kiezen. En volgens mij is dat ook nergens voor nodig.

Volgens het stoorniskamp bestaan er twee soorten mensen: gezonde mensen en mensen die ‘iets hebben’. En mensen die ‘iets hebben’ moeten pillen slikken om daar iets aan te doen. In het andere kamp stampvoeten ze als ze dit horen, want adhd is toch juist een talent? Pillen zijn juist uit den boze: waarom chemische troep slikken om je aan de gewono’s aan te passen? Al sinds ik vorig jaar mijn diagnose kreeg, sta ik vertwijfeld op de tweesprong. Maar volgens mij hoef ik helemaal niet te kiezen.

Verstoord

Het eerste kamp heeft namelijk gelijk: ik heb een stoornis. ADHD-kenmerken verstoren namelijk regelmatig wat ik wil met mijn leven. Dat is een ‘stoornis’ namelijk: een verstoring, niets meer en niets minder. Het betekent niet dat je een slecht mens bent, of dat iemand jou verkeerd in elkaar heeft gezet. Je bent niet ‘gestoord’, maar ‘verstoord’ in je kwaliteit van leven.

Maar ook het tweede kamp heeft gelijk. Want die adhd-bedrading die mij in de weg zit, is tegelijkertijd mijn talent. Mijn ADD maakt mij zowel vergeetachtig en makkelijk afleidbaar als creatief en ruimdenkend. Wij ADHD’ers hebben namelijk van nature niet zoveel rem op onze gedachten en associaties en brengen moeiteloos allerlei schijnbaar ongerelateerde begrippen bij elkaar. Dat in die smeltkroes vanzelf originele ideeën ontstaan, is een vorm van creativiteit die wetenschappers ‘divergent denken’ noemen.

Ah, please!

Ook autisme, het broertje van ADHD, brengt voordelen met zich mee. Veel (maar niet alle) mensen met autisme hebben moeite hun eigen emoties te herkennen. Lastig? Ja, vaak wel. Maar uit onderzoek blijkt dat diezelfde emotieblindheid hen een kei maakt in het nemen van logische beslissingen. Want heel erg in touch zijn met je gevoelens klinkt leuk, maar maakt je ook een makkelijk slachtoffer voor valse argumenten. ‘Ah, please!’, ‘doe niet zo moeilijk’, ‘je bent de allerliefste moeder van de hele wereld, geef me nou maar een snoepje!’. Mensen met autisme raken van dit soort argumenten niet van de wap en blijven onverstoorbaar bij hun standpunt.

ADHD- en autisme-bedradingen hebben dus zowel voor- als nadelen. Maar – en dat is de crux – dat geldt natuurlijk net zo goed voor neurotypische bedradingen! Mensen zonder ADHD sturen hun concentratie gemakkelijk de goede kant op, maar denken minder makkelijk out of the box. Mensen zonder autisme zijn experts op het gebied van gevoel, maar laten zich in discussies veel te makkelijk afleiden door valse argumenten.

Doe maar gewoon

Toch zien we het gebrek aan creativiteit en logica van neurotypische mensen meestal niet als verstoring, maar als ‘gewoon, hoe mensen in elkaar zitten’. En dat is jammer. Het is jammer dat we neurotypische eigenschappen niet wat bijzonderder vinden. Want wat niet bijzonder is, is normaal. En normaal: dat is een norm. Wie niet normaal doet, is verkeerd. Wie niet normaal doet, moet zich aanpassen. Of zelfs z’n boeltje pakken en verdwijnen, toch, minister-president?

Maar er is hoop. Want er zijn momenten waarin neurotypische mensen maar wat graag op een ADHD’er willen lijken, en zich door geen enkele gewone-norm tegen laten houden. Als het carnaval is, of vrijdagavond. Dan wil iederéén ineens een ADHD’er zijn. Gaan ze jolig doen. Nemen ze een pilsje of zelfs een pilletje – ja, een pilletje, zij ook! – om die schotjes in hun hoofd te laten verdwijnen en hun remmingen te verliezen. Of denk aan al die schrijvers die zich zat zuipen om maar inspiratie te krijgen. Niet dat dat per se werkt, trouwens. Nou ja, dat ligt eraan wat je ervan verwacht. Je wordt namelijk alleen creatiever van alcohol als je dénkt dat alcohol je creatiever  zal maken…

Breinboosters

ADHD’er, autist of neurotypo: allemaal nemen we regelmatig stoffen tot ons om onze gemoedstoestand te beïnvloeden. Alcohol, koffie, ritalin, chocola, vitaminepillen, antidepressiva, groene smoothies of xtc. Het één is wat meer sociaal geaccepteerd dan het ander, maar blijkbaar is het heel ‘menselijk’ om invloed uit te willen oefenen op je bewustzijnstoestand. De ene bedrading vraagt er misschien wat meer om dan de andere. Maar echt: ritalin is slechts één van busladingen breinboosters die homo sapiens graag tot zich neemt.

ADHD, stoornis of talent? Misschien is het de verkeerde vraag. Misschien kunnen we beter vragen: hoe zorgen we dat álle mensen, ongeacht hun bedrading, een betekenisvol en fijn leven kunnen leiden? En welke breinboosters zijn effectief en prettig, maar zetten onze gezondheid niet op het spel? Laten we de strijdbijl begraven en de zaak praktisch benaderen. Dat maakt alles een stuk simpeler.