Je kunt de klok erop gelijk zetten: wanneer een kennis voor het eerst hoort dat mijn lief trans is, komt hoe dan ook een keer de opmerking dat hij het, jeetje, ‘echt niet aan haar kan zien’. Wat is ze toch ‘goed gelukt’!

Steevast volgen dan de verhalen over dat achterneefje van de schoonzus van de de bakker die ‘eigenlijk ook een meisje wil zijn’. Dat dat allemaal kán, tegenwoordig! En dat de kinderen in de klas het zo normáál vinden!

Transfascinatie

Wij cismensen (niet-transen) vinden het machtig interessant, het fenomeen ‘transgender’. We kunnen er uren aan tv-programma’s mee vullen en ….. Nog interessanter vind ik het om die fascinatie zélf eens onder de loep te nemen. En dat is precies wat emancipatie-kenniscentrum Atria doet in haar factsheet ‘Transgender en beeldvorming’.

Maar liefst zes verschillende ‘transgender scripts’ blijken er te bestaan: verhaalvormen waarin ‘de transgender’ steeds een andere rol speelt. Een redelijk positief script is ‘De Succestrans’, bekend van onder andere Hij is een Zij: “Na hun coming-out kunnen transgender mensen het best ‘zichzelf zijn’ door een zo volledig mogelijke transitie door te maken, daarbij ondersteund door een begripvolle omgeving.”

Wrang

Wranger is bijvoorbeeld het script ‘De Fraudeur’, die een pijnlijke rol speelt in het grote aantal moorden op transvrouwen wereldwijd: “Binnen dit script houden transgender mensen de boel voor de gek: ze zijn ‘eigenlijk’ man of vrouw.” Dit is het script dat mij parten speelde toen ik mijn lief voor het eerst ontmoette en waarover ik eerder al in de Volkskrant schreef.

Maar ook scripts die in eerste instantie positief lijken, zoals ‘De Succestrans’ en ‘De Pionier’, hebben zo hun beperkingen. Achter het verhaal van De Succestrans gaat bijvoorbeeld het leed van de ‘post-op blues’ schuil. Want al ben je na al die operaties lichamelijk ‘af’, emotioneel blijk je vaak nog van alles te moeten verwerken.

Gewonemensengevoelens

Bovendien beperkt het succestrans-script zich tot transpersonen die zich óf man, óf vrouw voelen. Het verhaal van ‘De Pionier’ is het enige script waarin juist de non-binaire transmens centraal staat (“de transpersoon als voorhoedefiguur die de weg wijst naar een hokjesvrije samenleving”). Maar ook dat pioniersverhaal is positief op het akelige af en verhult de gewonemensengevoelens die ook hokjesloze mensen gewoon in zich hebben.

In dat kader ben ik benieuwd naar de documentaire Genderbende, morgen te zien op NPO3. Deze film vertelt het verhaal van vijf jonge mensen die zich geen man en geen vrouw voelen. Ik hoop dat Selm en consorten niet alleen als helden worden neergezet, maar ook als mensen van vlees en bloed.

Snel lezen dus, de Atria-factsheet Transgender en beeldvorming. En vergeet niet morgen de tv aan te zetten voor Genderbende!